GLUTEN ENTEROPATİSİ

     

   
         5-6 yaşları civarındaydım. Karın şişliği şikayetim nedeniyle Hacettepe Hastahanesine gitmiştik. Doktorlar tam 1 yıl boyunca beni bölümden bölüme araştırmaya yolladı ancak sorunumun ne olduğunu bir türlü bulamadılar. Son durağım ise Gastroentoloji oldu. Kan testleri ve biyopsi yapıldığında çölyak hastası olduğum anlaşıldı. Tabi o zamanlar bilinen bir rahatsızlık değildi. Doktor bilgi vermek için yanımıza geldi ve bir sayfalık diyet listesi verdi. Başta ne olduğunu anlayamamıştım. Doktorun bu diyete uymazsan ‘ölürsün’  dediğinde ölüm korkusundan bir şey yiyemediğimi çok net hatırlıyorum. Düşünebiliyor musunuz 5 yaşındaki bir çocuğa ölümden bahsediyorsunuz. Büyüdükçe doktorun bu uyarısındaki sebebi idrak edebildim. Tabiki 5 yaşındaki bir çocuğu çikolata gibi abur cuburları yemekten ancak bu şekilde uzak tutabilirdiniz. Bugün bu kadar sağlıklıysam bunu o doktora ve tabiki ailemdeki hassasiyete ve duyarlılığa borçluyum. :)

          

       Türkiye de 200 kişiden bir kişide görülen sinsi bir hastalık, Çölyak. Peki Çölyak (Gluten Enteropatisi) nedir? Gluten adlı bir proteine karşı bağırsakların aşırı duyarlılığıdır. Bağırsaklarda sindirimi sağlayan villus yapılarının bozulmasıyla emilim bozukluğu (malabsorpsiyon) oluşuyor ve glüten maddesi sindirilemez hale geliyor. Glüten buğday, arpa, yulaf ve çavdarda bulunan esnek bir proteindir. Hamurun kabarmasını sağlayan, gıdaların raf ömrünü uzatan önemli bir protein.. Bu yüzden glütensiz unlarla yapılan ürünler çabuk bayatlar, şekil almakta ve kabarmakta zorluk çeker. Bu yüzden hamur kültürü gelişmiş bir ülkede yaşayan bir çölyaklı iseniz yaşam kaliteniz düşebiliyor.

       Peki çölyak tanısı nasıl konulur? Çölyak tanısı için bir gastroentoloji bölümünde kan tahlili ve endoskopi ile ince bağırsaktan alınan biyopsi yeterli oluyor. Çölyak hastalığın çıkmasındaki en baskın neden genetik bir rahatsızlık olmasıdır. . Çölyak tanısı konulanların birinci derece akrabalarında %5-10 oranında çölyak görülebilir. Bu hastalık doğuştan olabileceği gibi sonradan da tetiklenebilir. Unutmayın sizlerde tetiklenmemiş bir çölyak geni bulunduruyor olabilirsiniz.

Belirtileri;

Ø  Sürekli ishal durumu

Ø  Kilo kaybı

Ø  Karında öne doğru şişlik

Ø  Kronik iştahsızlık, halsizlik

Ø  Ağız içi aftları

Ø  Kansızlık

Ø  Kaslarda zayıflama

Ø  Kusma

Ø  Gaz şikayetleri, dışkıda anormallik

Ø  Kuru cilt

Ø  Eklem/kemik ağrıları

Ø  Gerginlik ve sinirlilik hali

       Çölyak hastalığının tıbben bilinen bir tedavisi yoktur. Tek sağlıklı çözüm glütensiz beslenmektir. Çölyak hastalığında erken teşhis ise çok daha önemlidir. Eğer yukarıdaki belirtileri taşıyor ve hala doktora gitmeyi geciktiriyorsanız veyahut çölyak olduğunuz halde diyeti ciddiye almıyorsanız sizi riskli bir gelecek bekliyor demektir. Unutmayın çölyak için 1 dilim ekmek yemek 1 bardak çamaşır suyu içmekle eşdeğerdir. Çünkü diyete uyulmadığında villuslar daha çok hasar görür ve daha çok gerekli besini sindiremez hale gelebilir. B12 gibi vitamin eksiklikleri, kansızlık, yorgunluk, nefes darlığı, diyabet, ağız  boğaz yemek borusu ve bağırsak kanserleri, lenfoma gibi ciddi rahatsızlıklar sizi bekler. Ancak diyete uyulduğunda sağlıklı normal bir hayat sürebilirsiniz.

Glüten içerebilecek besinler;

1.      Gluten içeren (buğday, arpa, yulaf, çavdar) tüm gıdalar kesinlikle yenmemelidir. Buğday ve tahıl unu ile yapılan tüm hamur işleri (ekmek, kek, pasta, kurabiye, börek, çörek, makarna, erişte, mantı, hamurlu tüm tatlılar vs.) tüketilmemelidir. Glutensiz un ile tüm bunları evde yapabilirsiniz.

2.      Bulgur içeren yemekler tüketilmemelidir. Unutmayın bulgurun özü buğdaydan gelir.

3.      İrmik ve ürünleri tüketilmemelidir. (İrmik durum buğdayının elenmesiyle oluşur.)

4.      Margarin, mayonez, hardal, ketçap, salata sosları, hazır patates cipsi, dondurma, çikolata, pudingler, sosis, salam , sucuk, krem peynir, yoğurtlar, hazır balık ürünleri gibi ürünlerde glüten bulunma riski yüksek olduğundan araştırılıp seçici olunmalıdır.

5.      Galeta unu tüketilmemelidir.

…

 Glüten içermeyen besinler;

1.      Mısır, Pirinç, Patates, Kestane unu, Nohut unu, Soya unu, üzüm çekirdeği unu, tapioka, büyük marketlerde bulunabilen glutensiz unlar

2.      Kırmızı ve yeşil mercimek, kuru fasülye, nohut, barbunya, börülce, mısır, pirinç, patates, soya fasulyesi gibi baklagiller rahatlıkla tüketilebilir.

3.      Yumurta, zeytin, bal, reçel, tahin, pekmez, sirke çeşitleri

4.      Balık ve diğer deniz mahsülleri

5.      Kümes hayvanları etleri, sığır, dana, kuzu etleri

6.      Domates ve tuz içeren salça

7.      Tüm sebze çeşitleri

8.      Tüm meyva çeşitleri

9.      Bakliyatların tüm çeşitleri

10.   Tüm katı ve sıvı yağ çeşitleri

…

       15 yıllık tecrübelerime dayanarak, eğer kendinize veya yakınınıza çölyak tanısı konulduysa ilk yapmamanız gereken şey paniktir. Sakin olup güzel bir araştırma yapmanız gerekiyor. İnternette değişik güvenirliliği olmayan tedavilerden bahsediliyor. Bu tedavilere kendimizi kaptırıp boşuna ümit beslemememiz gerekiyor. Unutmayın zaten sağlıklı bir tedavisi mevcut olsaydı doktorlar bize ömür boyu diyet yerine tedavi yöntemi uyguluyor olurlardı. Birçok şeyi yiyemiyor gibi görünseniz de aslında birçok gıdadan yararlanabildiğinizi unutmayın. Markete gittiğinizde birçok gıdaların içindekiler kısmında eser miktarda glüten içerir açıklamasını görürsünüz. İşte bu gıdalarda seçici olmakta (fabrikalarını arayıp alerjen uyarısı hakkında bilgi alabilirsiniz) fayda var. Glütensiz amblemi bulunan bütün ürünleri rahatlıkla tüketebilirsiniz. Zaten zaman geçtikçe bu diyetin ne kadar sağlıklı olduğunu fark edeceğinize hiç şüphem yok. Çölyaklılara sabırlı bir diyet, sağlıklı hayat dilerim. :)



                                                                                                     Kübra EMEKTAR
Yeşil çayın faydaları için tıklayın